قبل از اقدام به مطالعه باید بنگریم که آیا حوصله و آمادگی لازم برای این امر را داریم یا نه؟ اگر چنین آمادگی در ما نیست و یا خواب به سراغمان آمده بهتر است سماجت به خرج نداده و خود را اذیت نکنیم. اگر در همان لحظه به کار دیگری بپردازیم و یا بخوابیم، اقلا نفعی را متوجه خود کرده ایم در صورتی که با چنین حالتی اگر مطالعه کنیم، هیچ گونه سودی عاید ما نخواهد شد.
مطالعه هر چند تفریحی هم باشد، حال و آمادگی معینی لازم دارد، چه برسد به مطالعه برای آزمون وکالت. به طور خلاصه بهتر است در موارد زیر مطالعه ای انجام نگیرد:
- در مواردی که درباره امری دلواپسی داریم و افکارمان آشفته و مغشوش است.
- در موردی که خواب بر ما غلبه کرده و نزدیک است اختیار را از ما سلب کند، پس از صرف غذا و قبل از استراحت.
- در حال گرسنگی یا تشنگی مفرط
- در حال بیماری و اضطراب
- در حال خشم و ترس
- در حالی که احساس سرما یا گرمای فوق العاده در محیط داریم
این موارد را در نظر داشته باشید:
اطلاعات را درست بفهمید
اطمینان حاصل کنید که اطلاعات را درست فهمیده اید. این امر ظاهرا یک دستور العمل ساده است ولی بخصوص در مورد یادآوردن آمار و ارقام، افراد بیشتر به اهمیت و نقش اعداد و ارقام توجه می نمایند و به ندرت روی خود اعداد تمرکز و توجه می کنند.
روحیه ی مثبت در خود ایجاد کنید
به خود بگوئید که می توانید مطالب را به خاطر بیاورید و قبولی در این آزمون برای شما اصلا سخت نیست. اینکار در شما خوش بینی و روحیه ی قوی ایجاد می کند. داشتن اعتماد به نفس باعث تسهیل و تشدید فرآیندهای ذهنی قوی تر از طریق باز شدن مجاری فکری که قبلا مسدود بودند می شود. ما فقط کاری را می توانیم انجام دهیم که اعتقاد به توانایی انجام آن را در خود داشته باشیم.
بفهمید
هر چند این امر ممکن است به نظر بدیهی تلقی شود ولی اطمینان حاصل کنید که مطلبی را که می خواهید به خاطر بسپارید کاملا می فهمید. این دستور العمل به یک نسبت مساوی درتمام منابع و موضوعات صادق است. اگر چیزی را خوب بفهمید به خاطر آوردن آن به مراتب راحت تر خواهد بود.
یکی از متقاضیان قبولی در آزمون وکالت که در چندین دوره قبل شرکت نموده و موفق به قبولی در آین آزمون نشده است ، سوال عجیبی پرسید که اکنون شما هم پاسخ او را میتوانید بدهید. او پرسید:
محاربه از ریشه (حرب) است که متضاد (سلم) به معنی صلح می باشد. خب که چی؟ این ها را هم باید بدانم؟
به نظر شما بداند؟!!!
چرا حفظ نکنیم؟
در مطالعه اسناد و منابع نمی توان به حافظه اعتماد کرد، زیرا:
اولا ذهن ما قادر به ضبط و نگهداری همه مسائل و مخصوصا جزئیات آن نیست و ثانیا به فرض امکان گاهی خسته کننده و وقتگیر است. ثالثا، استناد به مسائل با اتکای مطلق به حافظه ، در امر تحقیق درست نیست از آن بابت که گاهی مطالب کم یا زیاد می شود و موجب اشتباهات و یا سوء برداشت هایی می گردد و مهمتر از همه اینکه، اختلاط مسائل گوناگون در ذهن به علت مشابهت ها و تضاد ها خود معجونی را پدید می آورد که خلاف واقع است، به خصوص که گرایش های ما نیز در آن دخالت دارند. بنابر این اظهارنظرها بی عیب ونقص نتواند بود به خصوص در امر وکالت!
مطالبی ساده ولی لازم
مطالب هر چند ساده و جزئی را سرسری نگیرید .بخصوص اگر در آزمون های دوره های قبل استفاده شده است. زیرا مطالب کوچک و ناچیز به علت ناچیزی آن در حین بررسی فراموش می شوند.
خلاق باشید
یکی از قوی ترین و موثرترین روش های یادآوری اینست که به تخیلات خود پروبال دهید. مطالب درس را به صورت تصویر درآورید. از اسامی نیز تصویر بسازید. در اینکار غلو و اغراق کنید و هنرمندی و ابتکار به خرج دهید. سعی کنید از رنگ استفاده کنید.
بلافاصله پس از درس خواندن، ترجیحا ظرف یک ساعت حافظه خود را با دوره کردن درس تازه کنید. ما از دو حافظه کوتاه مدت و بلند مدت استفاده می کنیم و بیشتر آموخته های ما وارد حافظه کوتاه مدت می شود. برای مثال وقتی یک شماره تلفن را از دفترچه تلفن پیدا می کنید، شماره مزبور را تا موقع گرفتن به خاطر بسپارید و سپس آن را از یاد می برید. این حافظه کوتاه مدت است. برای انتقال داده های حافظه به یادآوری بلند مدت باید آن ها را تکرار کرده و به کار ببریم تا در ذهن ثبت شوند.
روش مطلوب برای مطالعه کردن و حفظ کردن این است که به جای 6 ساعت متوالی، 4 جلسه یک ساعت و نیم، را برای درس اختصاص دهیم. بدین ترتیب ثبت مطالب خوانده شده به اندازه کافی صورت می گیرد تا بتواند در حافظه بلند مدت بایگانی شود.
تصویر ذهنی بسازید
تصاویر ذهنی که غالبا کلید و رمز حافظه نامیده می شوند، ذهن شما را قادر می سازند و به آن این امکان را می دهند که در حالت طبیعی تر خود فعالیت کنند. معمولا ذهن تصاویر و اشکال را ثبت و نگهداری می نماید، نه کلمات را .
با استفاده از سیستم عادی و طبیعی به خاطر سپاری یعنی ایجاد تصاویر ذهنی، شما می توانید اطلاعات را خیلی راحت تر به خاطر بسپارید. کلمات و مفهومات را به تصویر تبدیل کرده و بسادگی تصاویر را فرا بگیرید و نه کلمات را.
مثال جالبی در این زمینه را، که یکی از پذیرفته شدگان آزمون وکالت مطرح نمود، با هم بخوانیم:
او گفت روزی که عقد هبه را می خواندم هیچ ذهنیتی نداشتم و مرتب فراموش می کردم و جالب بود به صورت پیش فرض تعریف ذهنی متفاوتی از معنی آن داشتم. یک روز تصویر ذهنی حبه ی انگور را ساختم و این گونه شبیه سازی کردم: عقد هبه، شبیه وقتی است که حبه انگوری را رایگان به برادرم می دهم و چون انگور بسیار دوست دارم می توان گفت به او می بخشم ( در حالی که میخندید). پس من می شوم واهب و برادرم متهب و حبه هم عین موهوبه است . در ضمن زمانی می توان حبه ام را پس بگیرم که عین موهوبه موجود باشد و برادرم هنوز او را نخورده باشد !
به نظر من که مثال بسیار جالبی بود.
تمرین در ساختن تصاویر ذهنی راجع به آنچه که می خواهید به خاطر بسپارید باعث بهبود مهارت های شما در حفظ کردن می شود. هر چه تصویر ذهنی شما غیر عادی تر و مضحک تر باشد احتمال یادآوری آن کلمه یا اطلاعاتی که در ارتباط با آن می باشد بیشتر است.
برای ایجاد تصاویر ذهنی روشن و واضح اصول زیر را به کار گیرید:
1. تصور کنید که یک کار و عملی در حال وقوع است.
2. تصویر بسازید که اندازه های آن نامتناسب باشد.
3. در ذهن خود داستان اغراق آمیزی از موضوع بسازید.
4. نقش عوامل را با یکدیگر عوض کنید. مثلا برای اینکه به خاطر داشته باشیم که نامه ای را به صندوق پست بیندازید، تصور کنید که نامه شما را با خود برداشته و به زور داخل صندوق پستی می اندازد.
رعایت عدم تشابه دروس
ظاهرا ضمیر ناخودآگاه ما برای تفکیک و طبقه بندی و دسته بندی اطلاعات جهت نگهداری و به خاطر آوردن در طولانی مدت، نیاز به زمان دارد. برای تسهیل این فرآیند، دو درس مشابه را پشت سر هم نخوانید بلکه در این میان روی درس متفاوتی کار کنید.
مزاحمت ها
مواردی را که پس از درس خواندن معمولا باعث حواس پرتی و عدم تمرکز فکری می شوند، کاهش دهید. بهترین موقع درس خواندن قبل از یک استراحت و سکوت یا حتی قبل از خواب می باشد. بدین ترتیب ذهن شما وقت کافی برای آرامش، طبقه بندی و نگهداری اطلاعات لازم را خواهد داشت.
مطالعه کلیت ها
متن مورد مطالعه، هر چه باشد، ذهن شما زمانی در بهترین وجه کار خواهد کرد که برای یادآوری تصاویر کامل داشته باشد. حتی اگر شما باید فقط یک قسمت از یک فصل را حفظ کنید، خود را با تمام آن فصل آشنا سازید.
حتی یادآوری ما از کلیت یک تصویر مورد یادگیری نیز به دلایلی فرق می کنند. برای یادآوری بهتر از روش، آغاز-پایان- وسط استفاده کنید. ما در یادآوری مطالب، شروع متن را بهتر به خاطر می آوریم، سپس خاتمه مطلب، آنگاه وسط متن را. بنابراین برای مقابله با این امر وقت بیشتری به مطالعه اواسط متن اختصاص دهید.
مطالعه تخصصی
آنچه که در زمینه استخراج مطالب و فیش برداری ذکر می شود، مربوط به مطالعه تخصصی است؛ منظور از آن مطالعه ای است که برای جمع اطلاعات در زمینه تحقیق مورد نظر به کار می رود.
در اینگونه مطالعات برای اینکه از حداکثر وقت استفاده به عمل آید سعی داریم که فرصت مطالعه را در چهارچوب مسائل مورد نظر تخصیص دهیم؛ یعنی مسائلی که قصد تحقیق و بررسی آن را داریم. البته این امر مانع آن نیست که اگر گاهی در حین مطالعه به مطالبی مهم ولی خارج از موضوع برخوردیم آن ها را یادداشت کنیم، تا روزی که زمینه استفاده آن نیز، فراهم گردد.
تمرین کنید
مطالبی را که می خواهید در خاطرتان بماند بارها مرور کنید، تکرار نمائید. تعریف کرده و بکار ببرید. تقریبا هر مطلب فرا گرفته شده در صورت بکارگیری برای شما مانوس شده و حتی با وجود شما عجین می شود. سعی کنید اطلاعات ماخوذه را در زندگی روزمره به کار ببندید. هیچ چیز نمی تواند جای تمرین عملی را بگیرد.
در هر شرایطی تمرین کنید
چنانچه شما فقط تحت بهترین شرایط تمرین یادآوری کنید ممکن است در جلسه آزمون مطالب از ذهن شما فرار کنند. وقتی باید اطلاعات مهمی را از بر کنید، آن ها را روی کاغذهای کوچک بنویسید و با خود همراه داشته باشید (شبیه فلش کارت ها). بدین ترتیب در صف پمپ بنزین، در سالن انتظار پزشک که منتظر هستید نوبتتان شود و ...، کاغذ ها را بخوانید و یادآوری را تمرین کنید.
زمان بندی مناسب برای مطالعه و یادگیری
یکی از مهم ترین عوامل فراموشی، تداخل مطالب می باشد که علت اصلی آن مطالعه و یادگیری پیاپی و بدون استراحت است. برای رفع این نوع فراموشی تقسیم بندی زمان مطالعاتی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در زمان بندی مطالعه تاکید شده است که قبل و بعد از هر یادگیری حتما استراحت کوتاهی داشته باشیم تا موضوعات یادگرفته شده بطور مجزا و سازماندهی شده وارد حافظه دراز مدت شوند. اصولا بهتر است از دستورالعمل زیر برای مطالعه استفاده کنیم.
- بلافاصله بعد از یک کار فکری به مطالعه نپردازیم و حداقل پس از 15 دقیقه استراحت مطالعه خود را شروع کنیم.
- اول مطالب کلی را مرور کنیم و بعد به جزئیات بپردازیم یعنی از کل به جزء پیش برویم.
- بعد از هر ده دقیقه که یک موضوع خاص را مطالعه کردیم توقف نموده و مطالب خوانده شده را در ذهن مرور کنیم.
- بعد از هر 40 دقیقه مطالعه حداقل 5 دقیقه استراحت بدنی داشته باشیم.
- پس از هر 2 ساعت مطالعه حداقل 15 دقیقه استراحت فکری داشته باشیم. برای این کار بهتر است مطلب یادگرفته شده را در ذهن مرور کنید و یادگیری جدید نداشته باشید.
- دقایقی قبل و بعد از هر مطالعه هیچ کار فکری انجام ندهید.
اصولی تلاش کنید، موفقیت، بدون شک، پاداش شما خواهد بود.
نویسنده: شیوا ترابی